1905 Henryk Sienkiewicz

Nagrodzony za „wybitne osiągnięcia w dziedzinie eposu” i – jak podkreślił jeden z jurorów – „rzadko spotykany geniusz, który wcielił w siebie ducha narodu”.

Henryk Sienkiewicz – polski powieściopisarz i nowelista. Urodzony 5 maja 1846 r. (Wola Okrzejska – Podlasie), zmarł 15 listopada 1916 (Vevey –  Szwajcaria).

Henryk SienkiewiczHenryk Sienkiewicz urodził się w 1846 r. na  Podlasiu (Wola Okrzejska) w rodzinie drobno-ziemiańskiej, która po stracie majątku przeniosła się do Warszawy. W szkole interesował się historią i literaturą. Wielkie wrażenie wywarły na nim lektury Homera, Mickiewicza, Słowackiego, Waltera Scotta i Aleksandra Dumasa, Jego młodzieńcza powieść z tych czasów – „Ofiara” – nie zachowała się do dziś. Sienkiewicz próbował swoich sił jako nauczyciel domowy, a następnie student Szkoły Głównej, najpierw na wydziałach prawa i medycyny, później historii i polonistyki. Naukę przerwał w 1871 r. i rozpoczął pracę dziennikarską dla czołowych pism pozytywistów warszawskich: „Przeglądu Tygodniowego” i „Niwy”, zaś od 1873 r. prowadził stałą rubrykę w „Gazecie Polskiej”. Dał się wówczas poznać jako wybitny dziennikarz, który pisał też korespondencje z Wiednia, Paryża czy Ostendy.

Debiut beletrystyczny Henryka Sienkiewicza nastąpił w 1872 r., kiedy opublikował powieść „Na marne” – utwór atakujący powierzchowny romantyzm młodzieży polskiej i pokazujący wyższość pracy organicznej nad patriotycznymi mrzonkami. Ówczesna twórczość pisarza sytuowała się w nurcie pozytywistycznym i jego pierwsze nowele, jak choćby „Humoreski z teki Worszyłły” (1872-73), były próbą zilustrowania podstawowych haseł tego kierunku. Jego następne opowiadania, jak choćby „Sielanka” (1875), „Stary sługa” (1875) czy „Hania” (1876) były już wolne od tendencji publicystycznych, do których pisarz wróci po swoim przyjeździe z Ameryki. W latach 1876-78 Sienkiewicz przebywał na kontynencie północno-amerykańskim jako korespondent „Gazety Polskiej”, a jego podróż związana była z nieudaną próbą założenia kolonii polskiej w Kalifornii przez grupę rodaków, którzy nie mogli znieść ucisku narodowościowego zaborców. Korespondencje publikowane na łamach gazety pod pseudonimem Litwos, zdobyły sobie uznanie wśród czytelników i złożyły się na tom „Listy z podróży do Ameryki”. Po powrocie do Europy Sienkiewicz nie pojechał od razu do kraju, lecz przez rok przebywał we Francji i Włoszech, gdzie poznał Marię Szatkiewicz, z którą ożenił się w Polsce dwa lata później.

Wróciwszy do Warszawy pisarz został redaktorem w nowo założonym dzienniku „Słowo” i kontynuował pisanie krótkich form prozatorskich. Jego utwory z tego okresu, m.in. „Szkice węglem”, „Za chlebem”, „Bartek Zwycięzca”, „Janko Muzykant” czy „Latarnik” zaliczane są do arcydzieł polskiej nowelistyki. Według Juliana Krzyżanowskiego, „okazał się on ich mistrzem, swobodnie łączącym problematykę o dużej doniosłości społecznej z niezwykłą swobodą w posługiwaniu się jakościami tak od siebie odległymi, jak liryzm i komizm, jak patos i humor”.

W latach 1882-88 Sienkiewicz pracował nad trylogią historyczną, z XVII w., której pierwsza część – „Ogniem i mieczem” – ukazała się w 1884 r. i odniosła niebywały sukces czytelniczy, choć pozytywiści nie szczędzili autorowi krytyki, już sam gatunek powieści historycznej nazywając anachronizmem. Nie zważając na te głosy pisarz wydał w 1886 r. „Potop”, a dwa lata później „Pana Wołodyjowskiego” i tym samym dokończył swe wielkie epickie malowidło dziejowe, porównywane ze względu na rozmach i doniosłość dla narodu polskiego z obrazami Jana Matejki. Jeżeli za dobrą monetę przyjąć słowa Sienkiewicza, że pisał te powieści jedynie „ku pokrzepieniu serc”, to zadanie swe spełniły. Dzięki „Trylogii” autor zaczął być w Polsce otaczany kultem, a niektórzy upatrywali w nim nawet duchowego wodza narodu.

W 1885 r. zmarła żona pisarza, Maria, pozostawiając dwoje małych dzieci. Sienkiewicz wiele podróżował, m.in. w 1891 r. odbył wyprawę do Afryki. W tym samym roku ukazała się jego powieść „Bez dogmatu”, będąca analizą zjawiska dekadentyzmu. Problematyka ta bardziej zainteresowała czytelników w Europie Zachodniej niż w Polsce. Bez echa natomiast, zarówno w kraju jak i za granicą przeszła jego kolejna powieść „Rodzina Połanieckich” (1895); pisarz postanowił więc wrócić do tematyki historycznej.

W 1896 r. ukazało się najgłośniejsze dzieło Sienkiewicza – „Quo vadis” – inspiracją dla napisania którego była książka Ernesta Renana „Antychryst” oraz płótna Henryka Siemiradzkiego. Powieść opowiadała o prześladowaniu pierwszych chrześcijan w Rzymie za czasów Nerona i szybko zrobiła niewiarygodną karierę na całym świecie. Tuż po wydaniu głośno chwalił ją papież Leon III, doczekała się kilku wielkich ekranizacji, a w 1916 r. – kiedy Sienkiewicz umarł – jej nakład w samych tylko Stanach Zjednoczonych przekroczył półtora miliona egzemplarzy. Za swoje najbardziej udane dzieło twórca uważał jednak inną powieść historyczną – „Krzyżacy” – opublikowaną w 1900 r. Ze wszystkich utworów pisarza ten miał charakter najbardziej panoramiczny i znacznie rozszerzał schematy fabularne, których powtarzanie w poprzednich powieściach naraziło Sienkiewicza na zarzuty o szablonowość. W tym samym roku pisarzowi – w dowód uznania zasług – podarowano dworek w Oblęgorku niedaleko Kielc, zakupiony z dobrowolnych składek społecznych. Niedługo potem pisarz ożenił się po raz trzeci: z Marią Babską (jego drugie małżeństwo – w 1894 r. z Marią Romanowską było od początku nieudane i szybko się rozpadło).

W 1905 r. Henryk Sienkiewicz uhonorowany został literacką Nagrodą Nobla za „wybitne osiągnięcia w dziedzinie eposu” i – jak podkreślił jeden z jurorów – „rzadko spotykany geniusz, który wcielił w siebie ducha narodu”. W swoim odczycie noblowskim laureat powiedział, że choć Polska uważana jest za martwą i pogrzebaną, to jednak dzięki jego nagrodzie dała ona świadectwo swej sile przetrwania i woli zwycięstwa. Sława Sienkiewicza jako reprezentanta narodu polskiego urosła po jego innych wystąpieniach publicznych, m.in. po wystosowaniu listu otwartego do cesarza Wilhelma II w sprawie gwałtów władz zaborczych na Polakach, czy też po zorganizowaniu w 1909 r. międzynarodowej ankiety potępiającej antypolską politykę Berlina. W tym czasie nastąpiło jednak osłabienie sił twórczych pisarza. Kolejna planowana trylogia historyczna z czasów Jana III Sobieskiego zakończyła się na jednym tylko odcinku: „Na polu chwały” (1905). Nie wzbudziła też większego zainteresowania powieść polityczna „Wiry” z 1910 r.; dopiero wydana rok później powieść dla młodzieży „W pustyni i w puszczy”, opowiadająca o przygodach dwojga dzieci porwanych w Afryce, znów przyniosła twórcy rozgłos i uznanie. Dzieło to, obok lektur Marka Twaina i Julesa Verne’a, zaliczane jest dziś do światowej klasyki literatury młodzieżowej.

1 sierpnia 1914 r. – w dniu, w którym wybuchła I wojna światowa – w „Tygodniku Ilustrowanym” ukazał się ostatni odcinek ostatniej powieści Sienkiewicza „Legiony”. Zaplanowana na kilka ksiąg urwała się już na pierwszym tomie. Sam pisarz wyjechał do Szwajcarii, gdzie zajmował się działalnością polityczną, publicystyczną i charytatywną. Wspólnie z Ignacym Paderewskim organizował m.in. Komitet Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Zmarł w 1916 r., a osiem lat później jego ciało przewieziono do Polski.

Do dziś Sienkiewicz uważany jest za jednego z najwybitniejszych pisarzy w historii literatury polskiej i za niezrównanego stylistę. Według jednego z krytyków, gdyby za przedmiot opisu wziął nawet zwykłą cegłę, potrafiłby nim zafascynować i porwać czytelnika.

Podejmowane były jednocześnie, m.in. przez Stanisława Brzozowskiego i Witolda Gombrowicza, próby zrewidowania roli, jaką odegrał Sienkiewicz w formowaniu się świadomości narodowej Polaków. Na świecie uważany jest za klasyka powieści historycznej, a jego utwory, zwłaszcza „Quo vadis”, wciąż wydawane są w obcych językach.



komentarzy 47 do '1905 Henryk Sienkiewicz'

  1. Adrian pisze:

    Bardzo przydatny tekst do referatu 🙂

  2. P.K. pisze:

    Mam pytanie co do Nobla Sienkiewicza .W jakim języku zostało napisane przemówienie na uroczystość wręczenia pisarzowi Nagrody Nobla?

  3. wikusia pisze:

    bardzo mi pomógł w napisaniu opisu i wreśće dostałam 6 z j.plskiego

  4. jakub pisze:

    To wypracowanie bardzo ale to bardzo mi pomugł mi w wypracowaniu o H.Sienkiewiczu 🙂

  5. Patryk pisze:

    Bardzo fajna praca. 🙂 Pomogło mi z projektem
    o H. Sienkiewiczu na polski 🙂

  6. Ewelka pisze:

    Mam na j. polski napisać wymyślony wywiad z wybranym/ą pisarzem/pisarką. Nie wiedziałam, jak mam go zrobić, aż w końcu trafiłam na tą stronkę!!! Dziękuję! Bardzo przydały mi się te informacje. 😉 Wreszcie mnie olśniło! x3

  7. kuba pisze:

    Pomogło mi to bardzo!!!!!!!!!!!!!

  8. Lena pisze:

    Świetne miałam napisac zaa co dostał nagrode nobla dostałam 6

  9. beatka pisze:

    pomogło mi z wypracowaniem o Henryku Sienkiewiczu który napisał w pustyni i puszczy
    😀 😀 😀 😀 😀 😀 😛

  10. marzena pisze:

    jest super dostałam 6 z polaka

  11. J.M.K.W.Ż pisze:

    bardzo przydatna strona miałam się nauczyć o wszystkich noblistach i napisać o nich notkę encyklopedyczną!!!!

  12. Monika pisze:

    Muszę się przygotować na historię o polskich noblistach Henryku Sienkiewiczu Władysławie Raymondzie i Lechu Wałęsie. Ta stronka bardzo mi pomogła teraz pozostało tylko zapamiętanie jak najwięcej wiadomości.:)

  13. lol!!! pisze:

    mi się też przydało barrdzo!!

  14. Jola pisze:

    Super ten tekst pomógł mi w pd o polskich noblistach 🙂 😉

  15. Konrad pisze:

    Po prostu świetna praca!!! Bardzo mi pomogła bo uczę się na polaka o noblistach 🙂

  16. Monia pisze:

    Ta notka bardzo się przydała na prezentację na j.polski:)

  17. mati soszyński pisze:

    !!!!!!!!!może by napisali jakie książki napisał!!!!!!!!!!!

  18. marcel pisze:

    super z polskiego dostałe m 6

  19. Szymon pisze:

    Witam, świetny tekst pozwoliłem go sobie skopiować na stronę literaturowo.pl, która niedługo ruszy. Oczywiście podałem źródło 😉 Jeżeli jednak autor ma coś przeciwko – proszę o kontakt.

    Pozdrawiam
    Szymon

  20. Sandra pisze:

    Bardzo fajnie opisane, szacun dla tej osoby która to napisała ,ale znalazłam jeden bład <,< mianowicie wszedzie gdzie patrzyałam pisało ,ze Henryk Sienkiewicz urodził się 5 maja ,a tu pisze 7 więc taka rada nie wiezcie od razu w to co jest napisane na jednej str tylko patrzcie na przynajmniej 3 strony o Henryku Sienkiewiczu 😉

  21. Monika sobiech pisze:

    Jakim niesamowitym człowiekiem musiał byc ten Sienkiewicz…

  22. julia pisze:

    Powiem tyle jest ok mozna sie cos dowiedziec

  23. Madziulka ... pisze:

    Bardzo przydatny artykul. Pomogl mi w konkursie powiatowym i zdobylam 1 miejsce ! Teraz jade na ogolnopolski konkurs, choc juz nie o H. Sienkiewiczu. Teraz wymagana jest wiedza o Reymoncie, ktory z reszta tez tu jest. 😉 Nie chwaląc sie pewnie znowu bede miala 1 miejsce, wiec bardzo dziekuje temu, kto to napisal i tej stronie, co to upublikowala ! Bardzo mi sie to przydalo i przyda, ale juz nie bede sie powtarzac . ;D Jeszcze raz dzieki i szacun. KOCHAM WAS.. Narazie . 😉

  24. Domcia pisze:

    Przydało się do szkoły

  25. jula pisze:

    w którym roku on zmarł?

  26. Ewelina pisze:

    Bardzo to mi pomogło przy wypracowaniu

  27. wiktoria pisze:

    fajna ściąga na polski

  28. ola pisze:

    super miałam na polski przygotować się do sprawdzianu dostałam 6 😀 bardzo dziękuje za pomoc 😀 napisałam tak super że musiałam pisać na tablicy odpowiedzi 😛 polonistka mi powiedziała że to najlepsze wypracowanie !!!! 😀 dzięki jeszcze raz 😀 😀 😀 😀 😀 😀 😀 😀 😀 😀

  29. Olaa:D pisze:

    ej to ściema to nie jest wcale prawda on sie urodził 5 maja a nie 7 i wgl to ściema na str jest prawdziwe link:http://pl.wikipedia.org/wiki/Henryk_Sienkiewicz wejdźcie i zobaczcie

  30. Sara pisze:

    super, miałam sięczegoś o nim dowiedzieć na historie, teraz nie wiem czegoś tylko prawie wszystko

  31. Marti :) pisze:

    Thanks for your help ;))))

  32. Gośkaa... pisze:

    Super !!! przydało się…

  33. lukisz0 pisze:

    Świetna praca, bardzo pomogła. 🙂

  34. igor pisze:

    dzieki bardzo mi sie przydal na polski w gimnazjum bo pisalismy wypracowanie i szacun dla tego kto to napisal szacun

  35. Aniela pisze:

    Bardzo przydało mi się na J.Polskim

  36. ewa pisze:

    dzięki bardzo się przydało na gazetke .oceniali ją nauczyciele i zajełam 1miejsce!!

  37. Duśka pisze:

    świetny tekst przydalo mi sie na tescie a przy okazji na j.polskim

  38. agata pisze:

    super 🙂 pomogło

  39. Daria pisze:

    Bardzo ciekawy i przydatny artykuł 🙂
    Dziękuje 😛

  40. Maks pisze:

    miałem zadanie z polskiego i ten artykuł bardzo mi pomógł dzięki (:

  41. Małgorzata pisze:

    Przydało się do strony internetowej na informatykę o polskich noblistach. 🙂

  42. Sara pisze:

    Bardzo pomocny tekst 🙂 Dzięki tej stronie dostałam 5 z j.polskiego !!

  43. Szymon:> pisze:

    super mam konkurs szkolny z noblistów polskich i ta notka mi sie przyda.a powiesc ,,w pustyni i w puszczy”
    jest po prostu super //czytalem 2 razy

  44. Oliwia pisze:

    Bardzo się przydało do prezentacji : )

  45. Paula pisze:

    Miałam się przygotować na konkurs z historii i ten artykuł bardzo mi pomógł !

    • sandra pisze:

      mam zadane to na zadanie domowe i naoeawde pomaga i nietylko w zadaniu ale i w nauce historii np do sprawdzianu lub do kartkówki z histori !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 😛 :p:P:P

Dodaj komentarz Szymon:>